Öncelikle dağlar depremin sebebi değildir sonucudur Yani depremler dağların oluşmasına sebep olmuştur.
“Hem dünya hareketiyle sizi sarsmasın diye, yeryüzüne sabit dağlar koydu. Amaçlarınıza ermeniz için ırmaklar, geçitler yerleştirdi.” (Nahl, 16/15)
“Yerin insanları sarsmaması için oraya dağlar yerleştirdik. Maksatlarına ermeleri için orada geniş yollar, geçitler yaptık.” (Enbiya, 21/31).
“O gökleri, gördüğünüz gibi, direksiz yarattı. Yere de sizi sarsmaması için, ağır baskılar, yani ulu dağlar koydu ve orada her türlü canlıyı üretip yaydı. Gökten de bir su indirdik, orada her güzel çifti yetiştirdik.” (Lokman, 31/10
Ayetlerin mealleri buna benzer şekillerde meal edilmektedir
Ayetlerde ASLA,KESİNLİKLE,HİÇ BİR ŞEKİLDE sarsılmayacak gibi bir şey söylememektedir. (istisnalar kaide bozmaz)
Bu ayetlerin asıl Arapça metninde, dağlar -“cibal” olarak değil-, “Revasî” sözcüğüyle ifade edilmiştir. “sarsıntı”yı ifade eden kelime ise “Meyd” kökünden gelen -Made-Yemîdu- “Temîdu” fiilidir.
Revasî kelimesi, “Resv” veya “Rüssuv” kökünden gelen “er-Rasî” kelimesinin çoğuludur; bir yerde sabit olmak, bir baskı unsuru olmak, bir yere yerleşmek manasına gelir. (bu özeliği taşıyan her şey için bu kelime geçerli olmaktadır) Genel bir vasfı olması haysiyetiyle genelde dağlar için kullanılmıştır. (Taberî, Razî, İbn Aşur, Nahl, 16/15. ayetinin tefsiri)
Kuranda deprem için kullanılan kelime زلزل zilzal kelimesidir.
Ayete geçen “sarsıntı”yı ifade eden kelime ise “Meyd” kökünden gelen -Made-Yemîdu- “Temîdu” fiilidir. bu kelime sözlükte ve tefsirlerde genelde ''çok şiddetli'' bir sarsıntı için kullanılmaktadır.
Nitekim, bazı tefsirlerde yerküresinin bu sarsıntısı denizde alabora olmak üzere olan geminin sağa-sola hareket ederek maruz kaldığı sarsıntıya benzetilmiştir.(bk. Razî, ilgili ayetin tefsiri).
Şimdi ise bilimsel olarak dağların baskı unsuru olma özeliği ile yer yüzünde denge sağladığını bunun da izostasik denge olarak aktarıldığını Dağların deprem hareketinin azalamasını sağladığını veya ''genelde'' engel olduğunu söyleyebiliriz .
Dağların neden yeryüzünde denge unsuru olduğu ve bizi sarsmaması görevlerini yerine getirdiğini anlayabilmemiz için, izostasik denge (Isostatic Equilibrium) kavramını ve dağların oluşumunu bilmemiz gerekiyor.!
Yerkabuğu tek bir parçadan oluşmamaktadır, çeşitli parçalara ayrılmıştır. Bu parçaların her birine tektonik plaka (levha) adı verilir. Bu parçaların bileşimleri, yoğunlukları, derinlikleri ve kalınlıkları birbirinden farklı özellikler gösterirler. Kalınlıkları, bileşimleri ve yoğunlukları farklı olan bu çok çeşitli bloklar, yerin derinliklerinde bir denge halinde bulunmaktadır. Bunun için yerin hafif topraktan oluşan kısımları direk gibi yükselir ve dağları oluşturur, böylece bu bölgeler yoğunlaşır ve diğer bölgelerle eşit yerçekimi alanı ve basınç oluşturur. Yeryüzü her noktasında eşit çekim kuvveti ve dolayısıyla izostatik denge oluşturmak için dağları yükseltir. Bir diğer ifadeyle, bu dağ bloklarının manto içinde uygulamış oldukları basınç belli bir derinlikte dengelenmekte ve eşitlenmektedir. İşte bu dengeye İzostatik denge adı verilir
Yeryüzünün büyük ölçüdeki rölyefi, (sıradağlar ve okyanuslar) yerkabuğundaki yoğunluk farklarından ve dolayısıyla izostazinin var oluşundan ileri gelmektedir.
Dağların olduğu yerde çok deprem olur ama dağlar bu depremleri azaltır. Bunun bir sebebi de dağların kökleri olmasıdır. Dağların yüksekliği hesaplanırken deniz seviyesinden üstü hesaplanır. Ama bir de alt kısmı vardır. Yüksek dağlar, kuzey denizlerinde yüzen buzdağları gibidir; büyük ve derin kökleri yeraltında, küçük ve sivri tepeleri ise yerüstünde bulunur. dağ kütlesinin tüm hacminin 9/10'unu kök, 1/10'unu ise yüksek zirveler oluşturur, tıpkı su içinde yüzen buz kütleleri gibi.(1)örneğin zirvesi yeryüzünden yaklaşık 9 km yukarıda olan everest dağı’nın 125 km’den fazla kökü vardır. dünyaca ünlü deniz altı jeologlarından biri olan prof. siaveda ise; kıtalardaki dağlar ve okyanuslardaki dağlar arasındaki temel fark materyalindedir… fakat her ikisinde de dağları destekleyen kökler vardır. (2) eski abd ulusal bilimler akademisi başkanı olan frank press "the earth" adlı kitabında dağların kazık şeklinde kökleri olduğuna değiniyor
Şöyle ki;hareket halinde olan bir cismin (örneğin bir topaç veya masada titreşen bir telefon) üzerine yukardan elinizle basınç uygularsanız o hareketin azalamasından veya durmasından daha doğal bir şey olamaz.
Videolar
Konu ile ilgili kaynaklardan çok fazla alıntı yapılmıştır kaynakları tamamen okumanızı tavsiye ederim
Araştırmacı: Mustafa Ali UÇAR
KAYNAKLAR
https://www.sciencedirect.com/topics/earth-and-planetary-sciences/isostasy?fbclid=IwAR05sM8oUtcf1JVNk_YfZU5hUl0NvtCCZwADozTrb1i1an4CSSAFWtLpKzA https://www.mdpi.com/1424-8220/20/3/678/htm