6- Enam suresi (hubeyb Öndeş meali)

1- Övgü, bütünüyle, gökleri ve yeri (evreni) yaratan; karanlıkları ve aydınlığı¹ yapan Allah'adır. Sonra da gerçeği örtmüş olanlar RAB'lerine adil/denk² tutuyorlar.

¹: burada "karanlıklar" kelimesi çoğul gelirken, "aydınlık" kelimesinin tekil gelme nedenini bunların mecaz olarak "hak (gerçek)" ve "batılı (yalanı)" kasıt etmesinden kaynaklı olabilir. (Fahreddin Razi)

²: "ortak yapıyorlar" manasında (Mücahid) veya "onun kullarını ona denk, onunla eşit seviyede Tanrılar yapıyorlar" manasında (Duru-l mensur) veya "onun sıfatlarını, onun dışındaki şeylere atıf ediyorlar" (müfredat : عدل) manasındadır.

2- O, sizi çamurdan¹ [çamurun bir kısmı ile] yaratandır. Sonra bir süre sonu belirledi. İsimlendirilmiş [belirlenmiş] bir süre sonu, kendisinin katındadır. Sonra da siz şüpheli tartışmaya giriyorsunuz.

¹: buradaki (من) harfi, çamurun tamamı ile değil, bir kısmıyla yaratıldığını gösteriyor. Bilimsel olarak da böyledir. Çamur (طين), su ve toprağın karışımıdır. Çamurda bulunan elementlerin bir bölümü insanda mevcuttur. Örneğin insanın %60'ı sudur çamur zaten sudan meydana gelir. %3'ü azottur, Azot toprakta da mevcuttur. Haricen, oksijen, fosfor, hidrojen, kalsiyum da insan ve toprakta ortak olarak mevcuttur. (TÜBİTAK: elementlerin doğadaki dönüşümü, kimyaca. Com: insan vücudundaki elementler, gencziraat. Com: toprak kimyası)

Ayette "sizi (insanları) çamurdan [bir kısmı ile] yaratan" ifadesini, gelenekte genellikle "atanız ademi çamurdan yarattı" şeklinde yorumlanır (kurtubi ilgili ayet) ancak olayı bilimsel açıdan yorumlayacak olursak bu şekilde bir tevil (yorum) yapmaya gerek yoktur.

 İnsan, bir kadının ve bir erkeğin bir araya gelmesi sonucu oluşur. Bu esnada her iki taraftan gelen su vücutta üretilir. Vücut bunları aldığı gıdalar sayesinde üretir. Bu gıdalar da ya hayvansal, ya da bitkisel kaynaklıdır. Hayvansal gıdalar da dolaylı olarak yine bitkilerden besin alır. Bitkiler de Besni topraktan ve sudan aldığı için onların da kaynağı yine topraktır. Yediğimiz her şeyin kaynağı toprak ve su olduğu için, hepimizin özü çamurdan yaratılmıştır. (Fahreddin Razi)

3- O, göklerde ve yerde [tüm evrende] Allah'tır¹. Sırrınızı ve açıkta olanınızı biliyor; elde ettiklerinizi de biliyor.

¹: burada "Allah" ismi özel bir isim değil, sanki sıfat olarak kullanılmış gibidir. Sanki "o, göklerde ve yerde (evrende) Tanrıdır/Tanrı olarak tanınmış olandır" denilmiş gibidir. Yoksa "Allah, gökte ve yerdedir" manasında değildir.

 Mesela "zeyd, doğuda ve batıda halifedir[زيد الخليفة في الشرق والغرب]" denirken, Zeyd'in doğuda ve batıda halife olarak yaşadığını değil, o bölgede halife olarak tanınmış olduğu, onun kanunlarının geçerli olduğu kasıt edilmiştir. (kurtubi ilgili ayet) Aynı şekilde burada, "göklerde ve yerde Tanrı o'dur" manasındadır. Zuhruf 84. Ayette olduğu gibi.

4- Kendilerine bir ayet[cinsin]den yani RAB'lerinin ayetlerinden ne geldiyse ondan ancak uzaklaşıcı olmuşlardı.

5- Kendilerine geldiği zaman Gerçeği (Hakkı) yalanlamışlardı. Kendisini maskara yapmaya çalışmakta oldukları (vahyin) haberleri kendilerine yakında gelecektir.

6- Kendilerinden önce bir nesil[türün]den kaç tanesini helak ettik, hiç görmediler [bilmediler]¹ mi? Size hiç vermediğimiz imkan olarak onlara yerde imkan sağladık.² Üzerlerine göğü³ (yağmuru) bol bol gönderdik. Altlarından akan ırmaklar yaptık. Ardından cezayı gerektiren işleri sebebiyle onları helak ettik. Kendilerinden sonra bir başka nesil inşaa ettik.