Bilgi, genellikle, geçerliliği veya doğruluğu varsayılacak şekilde mümkün olan en yüksek kesinlik derecesi ile karakterize edilen, kişiler veya gruplar için mevcut olan bir dizi gerçek. Bilginin tanımı kullanıldığı alana ve bakış açılarına göre değişiklik göstermektedir. Epistemolojide
subje ile obje arasındaki ilişkiden doğan her türlü ürüne denir Bilginin doğası, kökenleri ve boyutları ile ilgilenen dala epistemoloji adı verilir.
Platon'dan beri devam eden süreçte bilgi; doğruluk, inanç ve gerekçelendirme unsurlarının bileşkesinden oluşan bir düşüncedir. Bu düşüncenin yapısı da, gerekçelendirilmiş doğru inanç bilgidir şeklinde kurulmaktadır.
Varlık; çok boyutlu, çok yönlüdür. Bilgi de varlığa ilişkindir. Bu nedenle bilgi, ait olduğu alan, elde edilişi, özne nesne ilişkisi ve bilgi aktı açısından çeşitli türlere ayrılır.
Gündelik Bilgi
İnsanların sıradan deneyimlemeler sonucu elde ettikleri bilgilerdir. Neden sonuç ilişkisi ve yönteme dayanmazlar. Kişinin algı, sezgi ve gözlemlerine dayanır. Bilimselliği ve geçerliliği yoktur. Sistemsiz şekilde işler.
Teknik Bilgi İnsanın, nesne ya da bir başka canlıyı pratik amaçları için değiştirme ve kendi ihtiyaçlarına uyarlamasıdır. Pratik bir bilgi çeşidi olup insanlara fayda ve hayatlarında kolaylık sağlamaktadır.
Sanatsal Bilgi Sanatçının nesnelere yönelerek onlarda gördüğü bir şeyi elinde olan malzemeler ile ifade etmeye çalışmasıdır. Doğada bulunan nesneleri kullanmasına rağmen, doğada olmayan bir güzelliği de eserine katabilir.
Dini Bilgi Özne ve nesne arasında mevcut olan bağ, yüce bir varlık yani tanrı tarafından belirlenmiş olan bir inanç sistemine dayanıyor ise buna dinsel ya da dini bilgi denir.
Felsefî Bilgi Felsefi bilgi, evreni, varlığı, insanı, doğayı parçalara ya da konulara bölmeden bir bütün halinde anlamaya ve yorumlamaya çalışır. Felsefi bilgi insanın aklı ile ortaya koyduğu tümel düşüncelerin bütünüdür. Mantık ilkelerine dayalı olan akıl yürütmelerdir. Soyut ya da kavramsal olduğu için evrensel bir geçerliliktedir, birleştirici ve bütünleyici özelliktedir, özneldir, bir sonu yoktur.
Bilimsel Bilgi İnsanın aklı ile belli bir konuya yönelip elde ettiği yöntemli, sistematik, düzenli, geçerli, kanıtlanır ve denetlenir nitelikte olan nesnel bilgiye denir.
İnsanın bilemeyeceği bir şey var mıdır? Eğer varsa bunu neler belirler? Yaşanılan çoğu sorun, neleri ne şekilde ve kesin olarak bilemeyişten veya onu tanımlayamayıştan kaynaklanmaktadır. Burada, bilginin doğruluk ölçütleri sorunu ortaya çıkmaktadır. Yani bir bilgiyi doğru ya da yanlış kılacak olan ölçütler, zeminler, değerler nelerdir?
Bilginin doğruluğunu anlamak için bir takım ölçüleri vardır..
1. UYGUNLUK ÖLÇÜTÜ
Bu ölçüte göre öne sürülen ifade, bildirdiği şeyin nesnesiyle örtüşüyorsa doğrudur. Dilden çıkan ile gerçeklikte var olan durumun birbirine uyumlu olması, bilginin doğruluğu için temel kabul edilir.
2. TUTARLILIK ÖLÇÜTÜ
Bu ölçüte göre öne sürülen ifade, doğru olarak kabul edilen başka bilgilerle çelişmiyorsa veya bir akıl yürütmeye dayanma sonucunda oluşmuş ve mantıksal açıdan geçerliyse doğrudur. Örneğin “Bütün üçgenler üç kenarlıdır” ifadesi mantık açısından geçerli olduğu için doğrudur.
3. TÜMEL UZLAŞIM
Bu ölçüte göre öne sürülen ifade, çoğunluk tarafından doğru kabul ediliyorsa doğrudur. “Resmî işlerde hasta ve yaşlılara öncelik tanınması gerekir” ifadesi, çoğunluk tarafından kabul edildiği için doğrudur.
4. APAÇIKLIK (AÇIK SEÇİKLİK)
Bu ölçüte göre öne sürülen ifade, açık ve seçik olması durumunda doğrudur.
Apaçıklık ya da açık seçiklik ölçütü, bilginin, yargının veya önermenin apaçık olmasını onun hem açık ve seçik hem de kuşku duyulmayan olması olarak açıklar. Böyle bilgiler, ancak sezgisel kavrama ve çıkarsamayla elde edilir.
5. YARAR ÖLÇÜTÜ
Bilgi, bu ölçüte göre pratik hayatta fayda verme koşuluyla doğrudur. Örneğin ölümcül bir hastalığın tedavisinde “Bu hastalık için X ilacı kullanılır” ifadesi, o ilacın fayda sağlaması koşuluyla doğrudur.
Bilgiye ulaşmanın kaynaklarını ve ölçütünü öğrenmiş olduk şimdi bunları kullanarak bir kaç örnek verelim
Kötülüğün ve iyiliğe rasyonel bir temeli nedir?
Kötülüğü ve iyiliği varlıkta potansiyel olarak veren tanrıdır.
Tanrı kötülüğe ve iyiliğe varlıkta potansiyel olarak varlıkta olduğu için kötü ve iyi demektedir
İyi ve Kötüye akıl bilginin ölçüleri ile genel olarak ulaşabiliriz haberi bilgi (dini bilgi) ise buna mutlak kesinlik verir..
Akıl ile ulaşamadıklarımıza dini bilgi ile ulaşırız
Bu argümanları tanrının varlığı ve dinin hak din olduğu argümanları ile değerlendirmemiz daha güçlü olmasını sağlar
2 Hiçlikten gelme diye bir şey var mı?
Bazı fizikçilerin kullandığı hiçlik potansiyeli dahil olmayan mutlak hiçlik değildir. Doğrusu hiçlik kavramını kullanmaları bir çok fizikçi ve felsfeci tarafından eleştirilmiştir.
Kuantumda ki hiçlik dedikleri potansiyele sahip olmayan bir şey değildir. Kuantum mekaniğine göre vakum durumu gerçek anlamda boşluktan oluşmamaktadır ve bunun yerine geçici elektromanyetik dalgalar ile birden beliren ve kaybolan parçacıklar içermektedir. https://tr.wikipedia.org/wiki/Vakum_durumu
Sonuç: olarak Kuantumda hiçlik potansiyele sahip belirsiz ''sanal'' parçacıkların olduğu bir durumdur. Ex Nihilo nihil fit Hiçten hiçlik çıkar.
Konu ile ilgili olarak Epistemoloji (bilgi felsefesi) kitaplarını okuyabilir yazılan makalelere bakabilirsiniz...
ARAŞTIRMACI YAZAR
MUSTAFA ALİ UÇAR
KAYNAKLAR
Tavsiye edeceğimiz referans olarak Anadolu üniversitesi Epistemoloji kitabını okuya bilirsiniz
Ders video oynatma listesi için bakınız https://www.youtube.com/watch?v=Xp6EU3Q1x14&list=PLfFz63YLe29qzkGHIr84Ck1ROMU2bipOU