FÂTİHA 5.ÂYETE YAPILAN BİR İTİRAZA CEVAP

Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın adıyla başlarım.Bu yazımda bazı ateistlerin,deistlerin bir iddiasına cevap vereceğim.Onlar diyorlar ki:''Fâtiha sûresinin 5.âyetinde bir hata var.Çünkü Kur'ân madem Allah'ın vahyi neden âyette ''Biz ancak sana kulluk eder ve ancak senden yardım isteriz.''deniyor.Yani başında bir 'de ki:' ibaresi olmalı değil miydi?''

Malumunuz Fâtiha sûresi mushafın ilk sûresidir.Yani Kur'ân'ı açtığımızda ilk olarak 7 âyetten oluşan fâtiha ile karşılaşırız.Fâtiha sûresi bizzat Allah Rasûlü tarafından 'Ümmü'l Kur'ân' yani 'Kur'ân'ın Anası' diye isimlendirilmiştir.Bunun sebebi bu sûrenin Kur'ân'ın bir özeti olmasıdır.Gerçekten Kur'ân üzerine tedebbür eden biri görecektir ki Fâtiha sûresi binlerce âyetin bir özeti şeklindedir.Yani bu sûre Kur'ân'ın temel esaslarını yedi âyetinde barındırır.Şimdi ilgili iddiaya tekrar bakalım.Fâtiha 5.âyette bir hata olduğunu,âyetin başında 'de ki:' ibaresinin olmadığını söylüyorlar.İlgili âyetin Arapça'sı şöyledir: اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَاِيَّاكَ نَسْتَع۪ينُۜ Manası:''Ancak sana kulluk eder ve ancak senden yardım isteriz.''Arapça'da hazf denilen bir kural vardır.Bu kural,bir kelimenin cümle içinden alınmasıdır.Yani kullanılmamasıdır.Aslında bu kuralı biz Türkçe'de de uyguluyoruz.Hatta bütün dillerde bu kural vardır.Şöyle ki insanlar günlük hayatta konuşurken,kitap,makale vb. yazarken gereksiz tekrarlardan kaçınmak isterler.Bu yüzden muhatap anladığı için bazı kelimeleri tekrar kullanmazlar.Mesela sizin birine ''Bu kitap sende var ise bana ödünç verir misin?'' dediğinizi düşünelim.O kişi cevap olarak ''Evet var,sana ödünç verebilirim.'' desin.Şimdi bu kişi neden tekrardan kitap kelimesini kullanmadı?Çünkü size evet veya hayır cevabını verdiğinde sizin bunu anlayacağınızı biliyor.İşte bu kural Arapça'da ve doğal olarak Kur'ân'da çok kullanılır.Bu âyette de işte bu hazf kuralı vardır.Celâleyn'de Fâtiha sûresinin tefsîrinde Fâtiha'nın başına bir قولوا yani deyiniz ibaresinin takdir edileceği bilgisi verilir¹.Bu ayette 'de ki:' ibaresi olmalıydı diyenlere diyoruz ki bir Arap veya Arapça'yı bilen bir müslüman bu âyeti veya benzeri âyetleri okuduğunda başında 'de ki,deyiniz ki' gibi ibarelerin hazf edildiğini anlar.Hazf konusu o kadar mühim bir konudur ki Arapça gramer kitaplarında,tefsîr,fıkıh usûlü eserlerinde üzerinde uzun uzadıya durulur.Miladi 1262 yılında vefat eden Şâfiî fakih İzz Bin Abdüsselâm'da 'Hükmün Delilleri' ismiyle Türkçe'ye tercüme edilen 'El-İmâm Fî Beyâni Edilleti'l Ahkâm' adlı eserinde hazf konusuna değinmiştir.Eserden bazı örnekler verelim.İmam İzz der ki:''Altıncısı:Helal ve haramın bağlantılı olduğu fiilin hazf edilmesi.''Anneleriniz size haram kılındı.''(Nisâ 23) Bunun manası şudur:Nikah hususunda anneleriniz size haram kılındı.''² İşte İzz Bin Abdüsselâm burada hazfın bir çeşidine örnek vermiştir.Âyet annelerimizin bizlere haram kılındığını derken onlara sarılmanın,öpmenin vb. haram kılındığından değil onlarla evlenmemizin haram kılındığından bahseder.Nisâ 22.âyet ile bağlantılı okuyan herkes bunu çok rahat şekilde anlar.İzz Bin Abdüsselâm şu âyetleri de hazfa örnek olarak verir.Allah Musa ve Harun Peygamber'lere hitaben:''Haydi ikiniz de gidin ve deyin ki:'Gerçekten biz,İsrâiloğulları'nı bizimle göndermen için âlemlerin Rabbinin elçileriyiz.'Firavun şöyle dedi:'Seni biz küçük bir çocuk olarak alıp aramızda büyütmedik mi?' (Şuarâ 16,17,18) İzz burada ''Ona gelerek dediler ki:'' kısmının hazf edildiğini söyler.³

İlmi deliller de göstermektedir ki bazı ateistlerin,deistlerin Fâtiha 5.âyete yaptıkları itirazın hiçbir dayanağı yoktur.Böyle bir iddiada bulunmaları Arapça'yı bilmemekten,Kur'ân'a şüphe ile yaklaşmaktan kaynaklanmaktadır.Maalesef böyle iddialar ile hakikati arayanlara da yanlış bilgiler vermektedirler.Ama yazımda belirttiğim gibi biraz dil üzerine düşünseler hazf kuralını kendi ana dillerinde dahi kullandıklarını görürler.

KAYNAKÇA

1-Celâleyn Tefsîri,Beyrut,Dâru'l Kütübi'l İlmiyye 2005,s.1

2-İzz Bin Abdüsselâm,Hükmün Delilleri,trc.Zübeyr Çetin,İ'tisam Yayınları,2022,S.106

3-a.g.e. s.109-110