Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla başlarım.Rabbimiz Bakara 238’de şöyle buyurmaktadır: حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلٰوةِ الْوُسْطٰى وَقُومُوا لِلّٰهِ قَانِت۪ينَ Meâli:Namazları ve orta namazı koruyun.(Kılın) Ve Allah’ın huzurunda saygılı bir biçimde durun. İmam Tirmizî süneninde Zeyd Bin Erkam’dan naklettiği ve hasen sahih dediği bir rivayette,bu ayetten önce namaz kılarken sahabelerin birbirleriyle konuştukları bu ayet indikten sonraysa namazda susmakla emrolundukları geçmektedir.(Sünen-i Tirmizî,Kur’ân Tefsîri Kitâbı) Bu bilgiyi verdikten sonra âyette geçen ‘orta namaz’ ibaresinin ne anlama geldiğinden bahsedelim. وَالصَّلٰوةِ الْوُسْطٰى namazların ortası veya en faziletlesi manasına gelmektedir.Zemahşerî Keşşâf isimli tefsirînde orta namaz ibaresinin müfred gelmesinin ve namazlar üzerine atfedilmesinin bunun delili olduğunu söyler.Muhammed Hamdi Yazır’da Bakara 238. âyetin tefsîrinde bunun hem orta namaz hem de en faziletli namaz manasına geldiği hakkında iki görüşün olduğunu aktarır.Peki orta namaz hangi namazdır? Merhûm Elmalılı Hamdi Yazır bu konuda 17 farklı görüş verir.Bu görüşlerin en meşhuru bu namazın ikindi namazı olduğu görüşüdür.Ve orta namazın ikindi namazı olduğu görüşü müslümanlar arasında oldukça yayılmıştır.Bu görüşün dayanağı ise Rasulullah’dan nakledilen orta namazın ikindi namazı olduğu hakkında ki rivayetlerdir.
O rivayetlerden birini aktaralım.
Semure bin Cündeb Rasulullah’ın söyle buyurduğunu nakletmiştir:
‘Orta namazı ikindi namazıdır’. İmam Tirmizi Süneninde bu rivayete yer verdikten sonra bu konuda bazı bilgiler vermektedir.İlk olarak ulemanın çoğunluğunun görüşünün bu olduğunu aktarmakta ve orta namaz hakkında diğer sahabelerden nakledilen bazı görüşlere de yer vermektedir.(Sünen-i Tirmizi,Birinci Cilt,Namaz Kitabı,133.Hadis,Konya Kitapçılık,İstanbul,2007) Elmalılı Hamdi Yazır Hoca’da tefsirînde bu görüşte olan sahabelerin,alimlerin isimlerini vermiş ve orta namazının ikindi namazı olmasının sebebi ve hikmetlerinden bahsetmiştir.Bunun sebeplerinden biri ikindi namazının vakti insanların ticaret ve geçim için en çok meşgul oldukları vakittir.Diğer bir görüşte orta namazının sabah namazı olduğu görüşüdür ki bu da Rasulullah’dan nakledilen bir rivayetle desteklenmekte ve Hazreti Ömer’in bu görüşte olduğu nakledilmektedir.Bir diğer görüşte bu namazın öğle namazı olduğu görüşüdür ki bu da İbn Ömer’den Hazreti Ayşe’den ve bir rivayette Ebû Hanîfe’den nakledilmektedir.Ancak şunu unutmamak gerekir ki bazı sahabelerden,âlimlerden birden fazla görüş nakledilmiştir.Mesela Hazreti Ayşe’nin orta namaz için ikindi namazı dediği hatta azatlı kölesi Ebû Yûsuf’a mushaf yazdırırken Bakara 238.Ayetteki orta namaz ibaresinden sonra ikindi namazı yazdırdığı nakledilmektir.(Sünen-i Tirmizi,Kur’ân Tefsîri Kitabı,Üçüncü Cilt,Bakara Sûresinden Tefsîr Edilen Ayetler Bâbı,Konya Kitapçılık,İstanbul,2007) Bir diğer görüşte bu namazın akşam namazı olduğu görüşüdür ki bu da Kabîsa Bin Züeyb’den nakledilir ve Yahya Şenol,Enes Alimoğlu orta namazın akşam namazı olduğunu söylemektedirler.(İnsanlık Tarihi Boyunca O Namaz,s.36,Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul,Aralık 2016) Akşam namazının hem hazarda hem seferde üç rekat kılınması ve kısaltılmaması bu görüşün doğruluğunu artırmaktadır.Orta namazın yatsı namazı olduğu da bazı zatlardan nakledilmiştir.Muâz Bin Cebel’den rivayet edildiğine göreyse orta namaz beş vakit namazın tamamıdır.Tuncer Namlı Hoca’da orta namazdan kastedilenin farz namazlar olduğunu ve bunun bütün görüşleri ve rivayetleri birleştirmek olduğunu söylemektedir.(Kur’ân Aydınlığı,1.Baskı,s.778) Yine orta namazın beş vakit namazdan herhangi biri olduğu veya cuma namazı olduğu da nakledilmektedir.(Detaylı bilgiler için bakınız:Hak Dini Kurân Dili,ikinci cild,s.136,137,138,139,140,Azim Dağıtım,İstanbul,2020) Muhammed Hamdi Yazır ikindi namazı görüşünün hanefilerin en çok taraftarı oldukları görüş olduğunu söylemekle beraber orta namazdan kastın kesin ikindi namazı görüşünün olduğunun söylenemeyeceğini,Rasulullah’ın ahzab savaşı günü orta namazının ikindi namazı olduğunu söylemesinin o günkü ikindi namazına mahsus olabileceğini,orta namazı hakkında en itidalli ve sahih görüşün beş vakit namazdan biri olabileceğini söylemektedir. Elmalılı tefsîrinde Ebû Hayyân’ın tefsîrinden bizzat aktarımda bulunur.Ebû Hayyân’a göre orta namazın ne olduğu konusunda itimada en uygun görüş Rasulullah’dan nakledilen rivayetlerde geçtiği üzere ikindi namazı görüşüdür.Zemahşerî’de orta namazın ikindi namazı olduğunu söylemekle beraber bütün görüşleri aktarmasada orta namaz hakkında ki diğer bazı görüşlere yer vermiştir.(Keşşâf Tefsîri,birinci cilt,S.760,761,Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı,İstanbul,2020) Görüldüğü üzere orta namazın ne olduğu konusunda çok farklı görüşler vardır.Biz burada bunların bazılarını aktardık ve detaylı görüşlere ulaşılması için kaynak verdik.Gerçekten merhûm Muhammed Hamdi Yazır Hocamızın dediği gibi orta namaz kesin şudur demek çok zor.Lakin şunu unutmamak gerekir ki orta namaz ister ikindi ister öğle ister akşam isterse başka bir namaz olsun sonuçta bu ve diğer namazları muhafaza etmemiz yani korumamız emredilmektedir.Bu da namazların vaktinde kılınması ile olur.Yani orta namazın hangi vakit olduğundan ziyade kılınması çok daha önemlidir.Bu aktardığımız görüşlerden hangisinin kesin olduğunu Allah azze ve celle bilir.Bu yazıyı kaleme almayı bana nasip ettiğinden ötürü Allah’a hamd ederim.
Başarı Allah’tandır.